Türkiye'de son yıllarda çevreyi korumak ve gelecek nesillere daha temiz bir dünya bırakabilmek hedefiyle atıkların geri dönüşümü için yoğun çalışmalar yürütülüyor. Bakanlıklar başta olmak üzere, kamu kuruluşları, dernekler, vakıflar ve vatandaşların katkılarıyla sürdürülen faaliyetler, büyük bir "atık ekonomisi" oluşmasını sağladı. Evden iş yerlerine kadar uzanan çalışmalar bir yandan çevrenin korunmasına imkan verirken, diğer yandan ekonomiye katkı sağladı. 

Bu alanda etkili çalışmaları sürdüren kuruluşlardan biri Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) oldu. Vakıf, 2005 yılında Türkiye'nin ilk yetkilendirilmiş kuruluşu ilan edilmesinin ardından bilinçlendirme çalışmalarının yanı sıra atıkların dönüşümü konusunda rol üstlendi.

"Atık geri dönüşümüyle ekonomiye 35 milyar liralık katkı"

ÇEVKO Genel Sekreteri Mete İmer vakfın Türkiye'de ambalaj atıklarının ekonomik ve düzenli geri kazanımı için sanayi, yerel yönetim ve tüketicilerin katılımlarıyla sürdürülebilir geri dönüşüm sisteminin kurulmasına katkıda bulunmak amacıyla 1 Kasım 1991'de kurulduğunu söyledi. ÇEVKO'ya üye 51 ekonomik işletme bulunduğunu ve yükümlülüğünü sözleşme yaparak vakfa devreden bin 888 şirket olduğunu belirten İmer, Türkiye'de 30 ilde, 148 belediye ve 65 lisanslı toplama-ayırma firmasıyla çalıştıklarını bildirdi.

İmer, vakıflarının sektörlerin geri dönüşüm yükümlüklerini yerine getirmelerine yardımcı olmanın yanı sıra, kaynağında ayırma ve geri dönüşüm konularında toplumsal farkındalık ve bilincin artırılmasına yönelik çalışmalara ağırlık verdiğine işaret ederek, 2003 yılında uluslararası "Yeşil Nokta" markasının Türkiye kullanım hakkını da aldıklarını ve Avrupa'daki ilgili örgütlere üye olduklarını anlattı.

2005 yılında Türkiye'nin ilk yetkilendirilmiş kuruluşu ilan edilmelerinin ardından yaklaşık 7 milyon ton ambalaj atığını geri dönüştürdükleri bilgisini veren İmer, "Geri dönüşüm çalışmalarımızın Türk ekonomisine katkısı yaklaşık 35 milyar lira düzeyinde. ÇEVKO'nun, 2018 yılında geri dönüştürdüğü ambalaj atığı ise 650 bin 750 tona ulaştı ve çalışmalarımız ülke ekonomisine 3,6 milyar lira değerinde katkı yaptı." dedi.

Geri dönüşümlü tasarruf karnesi

Türkiye'de, cam, plastik, metal, kağıt-karton, kompozit ve ahşap ambalaj atıklarını işleyen toplama-ayırma ve geri dönüşüm tesislerinin sayısının bini aştığını ifade eden İmer, şöyle konuştu:

"Geçen yıl 650 bin tonu geçen ambalaj atıklarının geri dönüşümüyle 1 milyon ailenin 1 yıllık elektrik tüketimine eş değer, 2 bin 730 gigavatsaat elektrik tasarrufu sağlandı. Bin 440 olimpik yüzme havuzu hacmine eşit, 3 milyon 600 bin metreküp düzenli atık depolama sahasından tasarruf edildi. 17 bin uçağın dünyanın çevresini 1 kez dönmesi halinde yapacağı emisyon miktarına denk 331 bin ton karbondioksite eş değer sera gazı salımı engellendi. 100 hektar orman arazisine eş değer, 4 milyon 850 bin ağaç kesilmekten kurtuldu. 43 bin ailenin yıllık su tüketimine eş değer 7,5 milyar litre su tasarrufu sağlandı. 3 milyon otomobilin deposunu doldurabilecek, 134 milyon litre petrol tasarrufu elde edildi."

Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin ambalaj atığı geri dönüşüm ortalamasının yüzde 67 seviyesinde olduğuna dikkati çeken İmer, Türkiye'de bu oranın yüzde 60'a yaklaştığını bildirdi. İmer, "Ambalaj atıklarının toplanması ve geri dönüşümü alanında faaliyet gösteren lisanslı firmalar önemli bir işlevi yerine getiriyorlar. Ambalajlı ürün piyasaya süren firmaların önde gelenleri sisteme yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla maddi destek sağlıyorlar. Bu konuyu önemseyen belediyeler de ambalaj atıklarını ayrı toplama sistemi kurmuş durumda ancak yasal düzenlemelere karşın ne yazık ki ayrı toplamayı gerçekleştirmeyen çok sayıda belediye, yükümlülüklerini yerine getirmeyen çok sayıda sokak toplayıcısı mevcut." diye konuştu.

Geri dönüşüm farkındalıkla artacak

İmer, bu yıl uygulanmaya başlanan "plastik alışveriş poşetlerinin ücretli satışı"nın plastik ambalaj atığı miktarını azaltmanın yanında, tüketicilerin tek kullanımlık plastik poşetler yerine yeniden kullanımlı taşıma torbalarını tercih etmelerini sağlayacağını, bunun da çevrenin korunmasına ve tasarruf alışkanlığının edinilmesine katkı vereceğini anlattı.

Toplumda çevre bilincinin yerleştirilmesiyle ilgili çalışmalara da öncülük etmeyi görev edindiklerini vurgulayan İmer, bu kapsamda özellikle ilköğretim öğrencilerine yönelik eğitimler düzenlediklerini ifade etti. İmer, ÇEVKO Vakfı Eğiticinin Eğitimi Projesi'ni 10 yıldır sürdürdüklerine ve geri dönüşümün farkındalıkla artacağına dikkati çekerek, "Bu çerçevede geçen yıl toplam 126 bin 800 öğrenciye ulaşıldı. Böylece, çevre ve geri dönüşüm konularında temel bilgiler verildi." dedi.